ŞEKER PANCARI (Beta vulgaris sacchariferae)

ŞEKER PANCARI:

Takım: Centrospermales

Familya: Chenopodiaceae

Cins: Beta

Tür: Beta vulgaris sacchariferae(n:9)

Bitkisel Özellikleri

Şeker pancarı 2 yıllık bir bitkidir. Birinci yıl kök gövdesi ve yaprakları oluşur. İkinci yıl sapa kalkar; sap, dal yaprak, çiçek, meyve ve tohum meydana gelir.

1.Pancarın Kök Gövdesi ve Kısımları :

a) Baş (Epikotil): İlk yıl yaprakların, ikinci yıl sapın çıktığı kısımdır. En üstte bir taç teşkil eden ve en dış yaprakların bulunduğu yere kadar olan kısımdır. Bu kısımda kökler bulunur. Baş kısmında şeker oranı azdır. Taze, silolanarak veya kurutularak hayvan yemi olarak değerlendirilir. Şeker fabrikaları baş kısmını almaz.

b) Boyun (Hypokotil): En dış yaprakların çıktığı yerden, ilk yan köklerin meydana geldiği yere kadar olan kısma denir. Bu kısımda kök ve yaprak bulunmaz. Şekerpancarında boyun kısmı toprak altında, hayvan pancarında ise toprak üzerinde oluşur.

c) Gövde: Boyundan kuyruğa kadar olan kısmı olup, yan kökler buradan çıkar. Gövdenin iki yanında birbirleriyle karşılıklı durumda olan iki, hafif helezon şeklinde oyuk vardır. Bu oyuklar az veya çok derin olabilir. Bu oyuklardan çıkan köklerden ikinci derecede kökler çıkar. Oyukların fazla derin olması istenmez, aksi halde toprak çamur ve benzeri şeyleri tutar ve fire fazla olur. Gövde oyukların son bulduğu, çapın 10 mm olduğu yere kadar devam eder.

d) Kuyruk: Kök gövdesi çapının 10 mm olduğu yerden başlayıp, 3-4 mm olduğu yere kadar devam eder. Ortalama uzunluğu 15-25 cm arasında olup, üzerinde çok sayıda kılcal kökler bulunur. Toprak yapısına bağlı olarak kuyruk kısmı 1-1.5 m derinliğe kadar inebilir. Çoğunlukla bu kısım hasatta koparak toprakta kalır.

2.Yaprak: Pancar tohumunun çimlenmesi sırasında elips şeklindeki iki çenek (kotiledon) yaprağı meydana gelir. Kısa bir süre sonra kuruyarak kaybolur, yerine birinci vegetasyon yılı boyunca hayatlarını sürdüren temel veya esas yapraklar oluşur. Yaprak demetinin dış kısmında bulunanlar ilk yılın yaşlı, iç kısmında bulunanlar ise yeni vegetasyon yılının genç yapraklarıdır. İlk yılın yaşlı yaprakları daha büyüktür. Bir bitkide 35-50 kadar yaprak bulunur. Yaprak şekli oval, kenarları zikzaklı, yaprak sapı uzun ve etlidir. Yaprak ana damarı belirgin olup ikinci ve üçüncü derecedeki damarlar yaprak ayasını bir ağ  gibi sarar.

3.Sap ve Dallar: Pancarın ikinci gelişme yılında kök gövdesinin baş kısmından genellikle bir veya birkaç sürgün çıkarak sapı meydana getirir. Sap 1-2 m boyunda, gevşek dokulu, hafif köşeli, içi kısmen boş olup, kalınlığı 1-2 cm kadardır. Dallar, sap üzerinde meydana gelir. Sapın ilk büyüme devrelerinde yaprak yoğunluğu fazla, çiçek açma, meyve ve tohum bağlama devrelerinde ise yaprak yoğunluğu az, dallanma daha fazladır.

4.Çiçek: İkinci yıl temmuz ve ağustos aylarında sap ve dalların üzerinde çiçekler oluşur. Yaprak koltuklarından meydana gelen çiçeklerin 2-3 tanesi bir arada veya tek çiçek olarak yer aldığı görülür. Tek çiçekten meydana gelen tohuma monogerm (tek embriyolu), 2-3 çiçek veya çiçek ağından meydana gelen tohuma poligerm (çok embriyolu) tohum adı verilir. Çiçeklerin koltuklarında bulunduğu yapraklara brakte adı verilir. Çiçeklenme 4-6 hafta devam eder. Çiçek yapısı beşli olup, çanak ve taç yapraklar birleşerek açık sarı renkte beşli perigon yaprağı meydana gelmiştir. Beş adet erkek organ ve bir adet dişi organ vardır. Yabancı döllenen bir bitki olup, tozlanma rüzgar ve böceklerle olur. Erkek organların çiçek tozlarıyla (polen), dişi organın tepeciği (stigma) aynı anda olgunlaşmaktadır.

5.Meyve (Tohum): Çiçekler döllendikten sonra meyveler (tohum teşekkül eder. Pancar tohum topaklarına glomerül adı verilir. Çok embriyolu pancar tohumlarına poligerm. Tek embriyolu pancar tohumlarına monogerm tohum adı verilir.  Pancar  tohumları sert kabuklu, renkleri kahverengi, 1000 tohum ağırlığı 25 gramdır. Tek embriyolu tohum genetik olarak veya poligerm tohumların suni olarak parçalanmasıyla elde edilir.

Şekerpancarı ile Hayvanpancarı Arasındaki Fark

1. a. Şekerpancarının şeker oranı yüksek,kök verimi az, hayvan pancarının şeker oranı düşük, kök verimi yüksektir.
2. b. Şekerpancarının yaprak yüzeyi dalgalı, koyu yeşil renkte, hayvan pancarının yaprak yüzeyi düz, rengi mavimsi–yeşildir.
3. c. Şekerpancarı kök gövdesinin boyun kısmı toprak içerisinde, hayvan pancarınınki toprak üzerindedir.
4. d. Şekerpancarı kök gövdesinin oyukları, hayvan pancarından daha derin ve uzundur.
5. e. Şekerpancarının yaprak ve çiçek sayısı , hayvan pancarınınkinden daha fazladır.
6. f. Şeker halkalarının sayısı şeker pancarında 8-12, hayvan pancarında 5-6 dır.
7. g. Şekerpancarının et rengi beyaz, hayvan pancarınınki ise grimsi beyaz veya sarıdır.