Demirin Topraktaki Mobilizasyonu

Fe mobilizasyonu uzerine
Demirin bitki gelisiminde ki yeri oldukca büyüktür. Demir elementi toprakta yüksek oranda bulunmasina ragmen bitki tarafindan alimi toprak pH i gibi bazi faktorlere bagli olarak degisir. Bitkiler Demir elementini kokleri ile birlikte alabilmek icin bir takim stratejiler gelistirmektedir. Demirin toprakta ki cözünürlügünü arttirmak icin olusturduklari bu stratejileri iki grupta toplamak mümkündür.

Strategy I ; dikotiledon (cift cenekliler) ve Gramineae familyasindan gelmeyen monokotiledon bitkileri icine alir. Strategy II ise Gramineae familyasinda ki monokotiledon bitkiler (tek cenekliler) icin gecerlidir. Strategy Fe +3 köklerin plasma zarinda Fe +2 ye indirgenmektedir. Indigrenen Demir elementi kokleri hicre zarindan iceriye alinir. Bu islem sirasinda protonlar disariya birakildigi icin kok yuzeyi ve koku cevreleyen bolgenin asitlesmesine sebep olur. Yani pH i dusurmektedir. Ayrica strategy I gelistiren bitkiler kök morfolojisinde de degisiklikler olusturur. (kök tüyü olusumu vs).

Strategy II, monokotiledon bitkiler ise demiri Fe +3 formunda alirlar. Kök siderefor denen bir madde sentezleyerek Fe +3 ün bu madde ile bir complex olusturarak plasma zarinda bulunan tasiyicilar tarafindan iceriye almasini saglamaktadir. Bu stratejiyi gelistiren bitkilerde demir alimi toprak pH sindan bagimsiz olarak gerceklesir. Bu her iki strateji de Demir eksikligin de gorulmektedir.

Demir eksikligi genc yapraklarda (ust yapraklar) gozlenmektedir. Demir fotosentezde de yer aldigi icin, eksikliginde Klorofil sentezinde noksanlik gozukur. Bu sebep ile yapraklar da beyazlasma gorulmektedir. Kloroz ve toksisite demir eksikliginde yaygin görülmektedir. Bunun disinda; celtik gibi oksijensiz kosullarda yetisen bitkilerde; kökün kortical hucrelerinde bulunan aerenchyma adi verilen yapi yapraktan alinarak köke ulastirilan Oksijenin burada depo edilmesini saglar. Asiri demir alimi ya da zararli maddelerin alimini karsilik celtik bitkisi kök hucrelerini suberin ve lignin ile kuvvetlendirerek, kökün etrafinda bariyer olusturur. Bunun disinda oksidasyon gucu olusturarak da koruma saglar. Yani; celtik kökleri; Fe +2 yi Fe +3 e okside eder. Kokun etrafinda bir oksidasyon gucu olusturur. Bir baska anlatim ile; Oksijen cortikal hucreler arasinda bulunan Oksijen bosluklarindan difizyon yolu ile disariya cikarilir ve kokun etrafinin okside olmasini saglar.

Merve Kaya
Hannover Üniversitesi Bitki Besleme Bölümü Yüksek Lisans Öğrencisi