CEVİZ YETİŞTİRİCİLİĞİ

A.ÜRÜNÜN GENEL ÖZELLİKLERİ

1.Ürünün Tanımı

Ceviz, çok eski zamanlardan beri bilinen ve üretimi yapılan bir meyve türüdür.

Cevizin meyvesi sert kabuklu meyveler içinde yer almaktadır. Meyve, ağaç üzerinde yeşil kabuk, sert kabuk ve iç cevizden oluşur. Kabuk kalınlığı yönünden çok değişik özellikler sunar. Çok ince kabuklu cevizlerin yanı sıra kalın ve sert kabuklu ceviz tip ve çeşitleri de bulunmaktadır.

Dünya üzerinde 18 ceviz türünün mevcut olduğu belirlenmiştir. Bunlardan yurdumuzda Juglans regia L. ile az miktarda Pikan. Carya illinoensis yetiştirilmektedir.

Cevizin bitkisel özellikleri ise şu şekilde sıralanabilir;

• Bileşik yapraklıdır.

• Boyunlu, düğme ve nokta şeklinde 3 adet tomurcuk yapısına sahiptir.

• Çiçekleri bir evciklidir. Erkek ve dişi aynı ağaçta fakat farklı yerlerde bulunur.

• Döllenme rüzgârlarla gerçekleşir.

• Erkek ve erkek dişi çiçekler farklı zamanlarda olgunlaşmaktadır.

• Meyveler yıllık sürgünlerde oluşur.

3. İnsan Sağlığı Açısından Önemi

Cevizdeki çoklu doymamış yağ asitleri olan alphalinolenic ve linoleic insan

sağlığı açısından son derece önemlidir. Alphalinolenic asidin kadınlar için günde 1.1

gr. erkekler için 1.6 gr. alınması önerilmektedir. Cevizin içindeki linoleic asit yağının

linolenic asit yağına oranı 4:1.dir. Bu oran ise mükemmel denge olarak değerlendirilmektedir.

Linolenic asit kandaki basıncı azaltarak atardamarlardaki iltihaplanmayı, sertleşmeyi ve tıkanmayı, kan pıhtılaşmasını önler; kolesterolü düşürerek kalbi korur, bazı kanser çeşitlerine karşın vücudu güçlü kılar. Ayrıca ceviz egzamayı yok eder, yaraları iyileştirir, mide ve bağırsak nezlesini önler, sağlıklı zayıflatır.

Besin değeri oldukça fazla olan ceviz beyin için de oldukça yararlıdır. Doğumdan önce büyük hızla(dakikada 250 000 kadar ) oluşan nöronların üremesi doğumdan sonra tamamen durur ve zamanla ölmeye başlar. Ölen nöronların yerine yenileri gelmez ancak ceviz gibi yararlı meyvelerin tüketilmesi ile mevcut nöronların kapasitesi arttırılabilir.

4. Tüketim ve Kullanım Alanları

Ceviz üretiminin büyük bölümü kuru, diğer kısmı taze olarak tüketilmektedir.

Geleneksel olarak ceviz daha çok kabuklu tercih edilmekte olup hazır besinlerin yaygınlaşması ile birlikte talep iç cevize doğru kaymaya başlamıştır.

Yurt içinde iç ceviz, daha çok yarım halde aile tüketiminde kullanılmaktadır. Ayrıca küçük parçalar halinde pasta ve şekerleme endüstrisinde kullanılmaktadır.

Ceviz ağacı yaprağından meyvesine ve kütüğüne kadar birçok sektörle ilişkilidir. Yeşil meyveler kabuk sertleşmeden önce gıda ve ilaç sanayinde, yaprakları, kabukları ve kökleri tanin ve boya sanayinde kullanılmaktadır. Ceviz yağı hem teknolojide hem de resimde aranan kıymetli bir yağdır Ceviz ağacı da mobilyacılıkta önemli bir hammadde konumundadır.

2.Çeşitleri

Araştırma Enstitülerinde yapılan seleksiyon çalışmaları ve birbirinden farklı ceviz çeşitleri adaptasyonu sonucunda birçok ceviz çeşit ve tipleri geliştirilmiştir.

Genel olarak standart ceviz çeşitlerinde aranılan özellikler;

• Ağacın erken meyveye yatması ve verimli olması,

• Soğuk ve güneş yanıklığına karşı dayanıklı olması,

• Ağacın sağlıklı bir gelişme göstermesi, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklı olması,

• Meyve iriliği, tüketimi taze olarak yapılacak ceviz tipleri için çok iri (çap ortalaması 38.1mm.den büyük), kurutmalık cevizler için iri-orta(çap ortalaması 29.1mm.den büyük) meyveli şekli düzgün oval; iriliği mütecanis,kabuklu tane ağırlığı 10g.dan fazla olması,

• Meyve kabuğu açık ve parlak renkli, düzgün iki parçanın birbirine sıkıca yapışmış olması, ince olup kolayca kırılması,

• İç kabuktan kolaylıkla bütün olarak çıkması, iç randımanı %50.den, iç ağırlığı 5g..dan fazla, iç rengi, çok açık olmasıdır. İç, kabuk boşluğunu tamamen doldurmalı, büzülme yapmamalıdır. Ceviz içinde bulunan total yağ miktarı kuru maddenin %70.inden çok olmamalıdır.

2.1.Yerli Ceviz Çeşitleri

Yalova 1:Ortalama meyve ağırlığı 15.5 gr,iç ağırlığı 7.5 gr.,iç oranı  %48 iç ceviz yağ oranı  %70,iç ceviz protein oranı  %23.dür. Akdeniz ve Ege dışındaki tüm bölgelere önerilir. Eylül sonunda hasat edilir. Taze ve kuru olarak tüketilir. Çeşidin tozlayıcıları Yalova-4,Şebin ,Kaplan -86.dır.

Yalova 2:Ortalama meyve ağırlığı 16.5 gr, iç ağırlığı 7.6 gr,iç oranı  %46,iç ceviz oranı  %68,iç ceviz proteini %18.dir. Taze tüketime elverişlidir. Eylül sonlarında hasat edilir. Ancak bu çeşit artık üretilmemektedir.

Yalova 3:Kuru olarak değerlendirmeye uygundur. Eylül sonunda hasat edilir. Hastalık ve zararlılara mukavimdir. Ortalama meyve ağırlığı 12.1 gr,iç ağırlığı 6.4 gr. iç oranı  %53,iç ceviz yağ oranı  %71,iç ceviz protein oranı  %21.dir. Çeşidin tozlayıcıları Yalova-1,Bilecik, Tokat-1.dir.

Yalova 4:Ortalama meyve ağırlığı 12.9 gr,iç ağırlığı 6.8 gr.,iç oranı  %53 iç ceviz yağ oranı  %73 iç ceviz protein oranı  %17.dir. Kuru iç olarak tüketime elverişlidir. Eylül ayı sonunda hasat edilir. Yalova -1 ve Kaplan -86 çeşidin dölleyicileridir.

Şebin:Ortalama meyve ağırlığı 9.40gr,iç ağırlığı 6.60 gr.,iç randımanı %63 ve yağ içeriği ise%69.40.tır. Çeşidin Tokat ili-Niksar İlçesi ekolojik şartlarında ortalama meyve ağırlığı 11,36 gr.iç ağırlığı 7,44 gr.iç randımanı %65,14 ve yağ içeriği ise %69.40 olarak belirlenmiştir. Eylül ayında hasat edilir. Tomurcuklar geç patlar iç kuru ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir.

Şebin çeşidi diğer yerli çeşitleri nazaran çok daha verimlidir. İnce kabuklu olması, erken meyveye yatması, iç cevizin kabuktan kolay ve bütün olarak çıkması, salkımda en az 2-4 adet meyve bulunması bu çeşidin önemini arttırmaktadır. İç kurdu, sulama ve güneş yanıklığına karşın oldukça hassastır. Kabuğun kolayca kırılması nedeniyle taşınırken son derece dikkatli olunmalıdır. Çeşidin tozlayıcıları; Bilecik, Yalova-3 ve Kr-2.dir.

Bilecik: Ortalama meyve ağõrlõğõ10.4 gr., iç ağõrlõğõ5.2 gr., iç oranı  %50, iç  ceviz yağ oranı  %62,iç ceviz protein oranı  %12.dir. Tomurcuklar geç uyanır. Lezzetlidir. İçkuru ceviz olarak tüketilir. Eylül sonlarında hasat edilir. Bu çeşit daha çok Şebin ceviz çeşidi için tozlayıcı çeşit olarak kullanılmaktır. İç kurduna karşın Şebin çeşidine göre daha dayanıklıdır. Çeşidin tozlayıcıları Bilecik ve Yalova-3.dür.

Gültekin-1(KR-1): Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir. İyi, kaliteli ve albenisi olan meyvelere sahiptir. Kabuktan kolay ayrılır. Geç donların görüldüğü yerlerde yetiştirilmesi tavsiye edilir.Tane ağırlığı 17 g.,iç oranı  %40,içi dolgun,açık beyaz renkli olup, taze ve kuru olarak tüketilmeye elverişlidir. Eylül ayının ortalarında hasat edilir. Şebin ve Bilecik çeşitleriyle tozlanır.

Yavuz-1 (KR-2):Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir. Özellikle geç donların görüldüğü yerlerde yetiştirilmesi tavsiye edilir.Tane ağırlığı 17.4 g., iç oranı  %56 ,içi dolgun, beyaz renklidir. Kuru ve taze ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir. Eylül ayı sonlarına doğru hasat edilir. Tozlayıcısı Şebin, Yalova-3 ve Bilecik. dir.

Kaplan-86:Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir. Özellikle kıyı bölgelerde yetiştirilmesi tavsiye edilir. Taze ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir. Normal cevizlerden daha büyük meyvelidir.Tane ağırlığı 24g.,iç oranı  %40,protein oranı

%16,yağ oranı  %68.dir. Ağustos.un ortasında hasat edilmeye başlar.Yalova1,Yalova3 ve Şebin çeşitleriyle tozlanır.

Şen-2: kıyı bölgeler hariç tüm bölgelerde yetiştirilir. Özellikle geç donların görüldüğü yerlerde yetiştirilmesi tavsiye edilir.Tane ağırlığı 17 g.,iç oranı  %54, protein oranı  %18,yağ oranı  %74.dür. Kuru ceviz olarak tüketilir.Eylül ayı sonlarında hasat edilir. tozlayıcıları Şebin, Yalova-1 ve Yavuz -1.dir.

Tokat-1: Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir.Çok ince kabuklu,içi dolgun, beyaz renklidir.Kabuktan kolay ayrılır.Tane ağırlığı 12g.,iç oranı  %63,protein oranı  %23,yağ oranı  %71.dir.Taze ve kuru olarak tüketilir.Eylül ayı sonuna doğru hasat edilir. Yalova-1, Yalova-3 ve Şebin çeşitleriyle tozlanır.

2.2 Yabancı Ceviz Çeşitleri

Payne:Payne ceviz çeşidi,Kaliforniya ceviz yetiştiriciliğinde önemli bir yere sahiptir.Yan dallarda yüksek oranda meyve veren Kaliforniya ceviz çeşitlerinden olan bu çeşit ,verimliliği nedeniyle günümüzde halen kullanılmaktadır.Çeşidin yan dallarda meyve veren oranı  %80-90.dır.İç ceviz ağırlığı 5.7 gr. meyve şekli oval olup iç oran %50 ve açık renkli,iç oranı  ise %50-70 arasındadır.Bu ceviz çeşidinin meyve iriliği ise orta-küçük grup içindedir.

Hartley:Hartley.in yan dallarda meyve verme oranı  %5-10 arasında değişir.Bu çeşidi değerli kılan en önemli özelliği iç ceviz kalitesinin çok yüksek olmasıdır.açık iç renkli iç ceviz özelliği ve iri meyveleri olması bu çeşidin iç ceviz olarak pazarlanmasını kolaylaştırmaktadır.Kalp şekilli meyvelerinde ortalama iç ağırlığı 6.1 gr. iç oranı  %46 olan Hartley cinsi cevizin hasat zamanı orta-mevsim grubuna girer.

Franquette: Eski bir Fransız çeşidi olan Franquette Kaliforniya.da yaygın olarak olarak yetiştirilmiş bir çeşittir.Ancak iri ağaçlı olması,düşük verimli olması ve az meyve vermesi sebebiyle son yıllarda sınırlı olarak dikilmektedir.İç ağırlığı 5.2 gr.,iç oranı  %46-47, iç rengi ise genellikle çok iyidir.Hasat zamanı ise geç sezondadır.

Serr:Çeşidin verimi ekolojik koşullara ve sulamaya bağlı olarak düşük-yüksek arasında değişmektedir.Yan dallarda meyve verme oranı  %30-50 arasında değişir ve hasat zamanı erken-orta periyot olarak belirlenmiştir.İri meyvelere sahip olan bu çeşidin iç randıman oranı  yaklaşık %60.dır.İç ceviz ağırlığı 7.8 gr,açık renkli iç oranı ise %70-80.dir.

Ashley:1960 yılından beri yaygın olarak yetiştirilmekte olup,oldukça verimli bir çeşittir.İç kurdu ve bakteriyel yanıklığa duyarlıdır.İç ceviz rengi Payne.ye benzer ve açık renkli iç oranı  ise %50-70 .dir.İç ceviz oranı  %50.dir.Kuvvetli bir gelişim için ağır bir budamaya ihtiyaç duyar.Çeşidin birçok özelliği Payne.ye benzemektedir.

Sunland:Yan dallarda meyve verme oranı  %80-90.dır.İç rengi açık,iç randımanı %59,kabuklu meyve ağırlığı 10.4gr.açık renkli iç oranı  ise %85.dir.Çok verimli bir çeşittir.İç kurduna karşı oldukça hassastır.

Trinta:Yan dallarda %80-90 oranında meyve veren çok verimli bir çeşittir.Hasat zamanı orta periyottur.%47 iç randımana sahip olan çeşidin iç ceviz rengi o kadar da iyi değildir.İri meyvelere sahip bir çeşittir.

Chico:İç kurdu ve bakteriyel yanıklığa hassas olan çeşidin iç randımanı yaklaşık %48.dir.İç ceviz ağırlığı 5.2 gr olan Chico yan dallarda %90-100 oranında meyve veren çok verimli bir çeşittir.

Vina:Meyve verme oranı  %80-90 arasındadır.İç rengi mükemmel olan çeşidin iç ceviz randımanı %49 olup,iç ağırlığı 6.3 gr.,açık renkli iç oranı  ise %60- 70.dir.Çeşidin hasat zamanı erken-orta periyottur.

Tehama:%70-80 oranında yan dallarda meyve verir.İri meyvelere sahiptir.Hasat zamanı orta sezon olup,hasat zamanın geciktirilmesi durumunda iç ceviz zarar görebilir.İyi bir ceviz rengine sahip olan çeşitte,iç ceviz ağırlığı 6 gr.,iç randımanı %50 ve açık renkli iç oranı  %70.dir.Yanakların ayrılması nedeniyle iç ceviz böceklerinden zarar görür.

Amigo: Chico.ya çok benzeyen bir çeşit olan Amigo ,iri meyvelere,açık bir iç ceviz rengine ve %60 iç randımanına sahiptir.İç ceviz ağırlığı 5.9 gr. ve açık renkli iç oranı  ise %60.dır.yaygın kullanılan bir çeşit değildir.Çeşidin ceviz iç kurdundan çok zarar görmesinden dolayı kullanımı sınırlı kalmıştır.

Tulare:Yan tomurcuklarda meyve verme oranı  %72.dir.İç ceviz ağırlığı 7.5 gr. açık renkli iç oranı  586 ve iç randımanı %53.dür.Orta mevsimde hasat edilir.

Pedro :Yan tomurcuklarda meyve verme oranı  %65.dir.İç ceviz ağırlığı 5.6 gr.,iç oranı  %47,açık renkli iç ceviz oranı  ise %85.dir.Sıcak bölgelerde meyve kalitesi düşüktür.

Howard :Yan dallarda % 80-90 oranında meyve vermektedir.Yapraklanması yan dallarda yüksek oranda meyve veren bir çeşit için oldukça geçtir.Meyvesi dört köşeli-yuvarlak kabuk yapışması olup,iç ceviz ağırlığı 6.5 gr. açık renkli iç oranı  ise  %90-95.dir.İç randımanı %49.dur.Hasat zamanı Hartley.den hemen öncedir.Verim ve meyve iriliğini koruyabilmek için iyi bir budama programına ihtiyaç duyar.

Chandler : Yan dallarda meyve verme oranı  %80-90.dır.İç ceviz yetiştiriciliği için çok uygun bir çeşit olarak kabul edilen Chandler.in iç oranı  %49, iç ceviz ağırlığı 6.5 gr.açık renkli iç ceviz oranı  ise %90-100.dür.Kaliforniya.da geleceği oldukça parlak bir çeşittir.

Cisco :Yan dallarda meyve verme oranı  %77.dir.Meyveleri ufak olup,iç ceviz ağırlığı 5.7 gr,iç ceviz oranı  %47 ve açık renkli iç oranı  %86.dır.

Rego :Portekiz çeşitlerindendir.Yan dallarda %80-90 oranında meyve verir.İç ceviz ağırlığı 5 gr. ve iç rengi kalitesi ortadır.

UC77-102: Yan tomurcuklarda %85-90 oranında meyve verir.İç ceviz ağırlığı 6.6 gr,açık renkli iç oranı  %75,iç oranı  ise %48.dir.

3.Ceviz Yetiştiriciliği:

Türkiye.de yetiştirilen cevizin (Juglans regia L.) doğal yayılış alanı Orta Asya ve Anadolu.dur. Dünya.da üretimi en yaygın olan ceviz çeşidi budur.

Uygun tozlayıcı çeşitlerin belirlenmesi ceviz yetiştiriciliğinde önemli konuların başında gelmektedir.Yeni kurulacak plantasyonlarda seçilecek çeşitlerin döllenme biyolojileri iyi araştırılmalıdır.

Ceviz yetiştiriciliğinde fidanlar değişik yollarla üretilmektedir.Bunlar;

1)Jeneratif Üretim: Tohumdan üretilen çöğürlerden elde edilen olup,istenen çeşit ve karakter özelliğini tamamen göstermez ve geç meyveye yatar.

2)Vejatatif Üretim:Çöğür üzerinden istenen kültür çeşitlerinin aşılanması şeklindeki üretimdir.Çeşit özelliğini taşıması için fidanların vejatatif (aşı,doku kültürü,çelikle) yolla çoğaltılması gereklidir.Özellikle Batı ülkelerinde ve Amerika.da aşı ile çoğaltma tekniği kullanımı artmış ve ceviz yetiştiriciliği seleksiyon yoluyla aşılanarak yapılmaktadır.

Islah edilmiş olan ceviz çeşidinin korumaya alınması ve çoğaltılmasında en uygun yöntem aşı ile çoğaltmadır.

Cevizde en çok kullanılan aşı yöntemi yama göz aşısıdır.İklim koşullarına bağlı olarak değişiklik gösterebilmesine rağmen genellikle aşı mevsimi Ağustos ayının ikinci haftasından Eylül ayının ilk haftasına kadar devam eder.Ayrıca makineli omega aşısı,yarma kalem aşısı,dilcikli aşı gibi aşı yöntemleri de kullanılır.

 

Aşılı ceviz fidanı üretiminde aşı yapılacak anacın seçimi de son derece önemlidir.Anaç kuvvetli bir kök yapısına sahip olmalı,verimli olmalı,her sene meyve vermeli ve hastalıklara karşı dayanıklı olmalıdır.

Cevizde çeşitliliği sağlamak amacıyla Anadolu.nun hemen her bölgesinde yer alan yerli ceviz ağaçlarından istenilen kalite özelliklerine sahip olan tip ve çeşitlerin seleksiyon yolu ile seçilmesi,vejatatif yöntemlerle fidan üretimleri ve bölgelere uygun çeşitlerin yayımı öncelikli çalışmaların içinde yer almaktadır.

Ceviz çeşitleri çelikle, doku kültürü ve daldırma usulü yöntemleri uygulanarak da çoğaltılabilmektedir.

4.Ekolojik Koşullar

4.1. Toprak İstekleri:

Ceviz ağaçları toprak bakımından seçici olmamakla beraber, genellikle derin ve iyi drene olmuş, taban suyu seviyesi 2.5-3 m.den yukarı olmayan, fazla su tutmayan gevşek, süzek, çakıllı, kumlu, tınlı, siltli ,alüvyonlu topraklardan hoşlanır.Ceviz kirece dayanıklıdır ve alkali toprakları sever.

Cevizler toprak ve sulama suyundaki tuzluluğa aşırı derecede duyarlıdırlar.

Tuzluluk arttıkça verim azalır.Kök derinliğini sınırlayan tamamen killi,milli ve kum birikintileri ceviz ağaçlarının gelişme gücünü ve ağaç iriliğini sınırlayabilir.

4.2.İklim İstekleri:

Çeşitlerin iklim ihtiyaçları çok iyi saptanmalı ve özellikle ilkbahar geç donları yönünden risk olmamalıdır.Yüksek yaz sıcaklıkları, kış donları, sisler, yağış miktarı, yağış zamanı ve rüzgar gibi iklim koşulları yetiştirilecek ceviz çeşidine göre önem arz etmektedir.

Bir bölgede ceviz yetiştiriciliğini sınırlayan en önemli faktörlerin başında ilkbahar ve sonbahar geç donları gelmektedir.Çok geç yapraklanan ceviz çeşitlerinde vejetasyon süresi kısa olduğu için,olgunlaşamayan sürgünlerin erken sonbahar donlarından zarar gördüğü de bir gerçektir.ilkbahar geç donlarından sadece dişi çiçekler değil aynı zamanda erkek çiçekler de zarar görmektedirler. Kış soğukları bitkileri öldürecek kadar (-25ºC) düşük olmamalıdır. 38ºC sıcaklıktan sonra güneş yanıklığı,iç büzülmesi gibi zararlanmalar başlar.Bu nedenle -25ºC ve 38ºC ceviz ağacının yetişebileceği sıcaklık aralığını göstermektedir.

Soğuklama ihtiyacı( 800-1800 saat) karşılanmalıdır.

 

Ceviz rüzgarlarla tozlanması nedeniyle tozlanmayı garanti altına alacak yeterli oranda rüzgar ve açık hava ceviz yetiştiriciliğinde arzulanan iklim istekleri arasında bulunmaktadır.Özellikle tozlanma zamanı havaların sisli gitmesi arzulanmaz.

5.Bahçe Tesisi

Bahçe tesisi sırasında mutlaka konu uzmanları ile işbirliği yapılmalıdır.Özellikle çeşit seçimi yapılırken teknik ve biyolojik bilgilere büyük ihtiyaç duyulmaktadır.Bahçeye dikilecek çeşitlerin belirlenmesi son derece önemlidir.

Çeşit seçiminde çeşitlerin verimlilikleri, meyve kalitesi, döllenme biyolojileri, yapraklanma zamanları, soğuğa dayanım durumları, hastalık ve zararlılara duyarlılıkları, değişik çevre koşullarına tepkileri , hasat zamanları gibi değişik faktörler dikkatlice incelenmelidir.

Bahçede çiçeklenme tipine göre iyi bir tozlanmaya-döllenmeye- olanak sağlayacak çeşit seçimine özen gösterilmelidir.Cevizlerin yabancı tozlamaya duydukları ihtiyaç nedeniyle, plantasyonda yeteri kadar tozlayıcı çeşidine yer verilmelidir. Bulundurulması gereken tozlayıcı ağaç sayısı yaklaşık olarak plantasyondaki toplam ağaç sayısının %2,5- 5.i kadar olmalıdır.

Bahçe yerinin seçimi de oldukça önemlidir.sıcaklık ve su seviyesini belirli bir seviyede tutabilmek için uygun yerdeki bahçelerin tesis edilmesi,teknik ve kültürel işlemlerin kolayca yapılabilecek şekilde ana yollara yakınlığı dikkat edilecek hususlardır.

Ayrıca birim alana dikilecek ağaç sayısının belirlenmesi de son derece önemlidir.Dikilecek ağaç sayısı belirlenirken mutlaka arazi büyüklüğü ve çeşidin taç gelişme şekli dikkate alınmalı,dikim mesafeleri ona göre ayarlanmalıdır.Genellikle, gelişme durumu ve uzun ömrü dikkate alınarak fidanların 10x10m.,11x12m. aralıklarla dikilmesi önerilmektedir.

6.Budama

Ceviz ağacı diğer meyve ağaçlarına uygulanan budama şeklinden biraz daha farklı budanan ve fazla oranda budama gerektirmeyen meyve türüdür. Ceviz ağaçları her yıl budanmaz.Her yıl ve düzensiz uygulanan budama verim düşüklüğüne neden olur.

Ağaçların şekil budaması özellikle dikkat edilmesi gereken unsurların başında gelmektedir.İlk bahçe kurulduğunda, sadece boyunlu gözler kesilerek göz budaması yapılır.Üçüncü yılda ise şekil verilir..Budama yapılırken kuru dallar mutlaka çıkarılmalı ve budama yaraları macunlanmalıdır.Uç kuruması olan dallar ise sağlam kısmından kesilmelidir. Dişi çiçeklerin yeni sürgün ucunda oluştuğu , erkek çiçeklerin önceki yılın sürgünlerin bulunduğu unutulmamalıdır.Sürgün uzunlukları 10- 30 cm. arasında olmalı, yan dal veriminin arttırılması için tepe tomurcuğu kesilmemelidir.

7.Gübreleme

Cevizin en fazla gereksinim duyduğu makroelementler azot ve potasyumdur.Fosfor gereksinimi oldukça azdır.

Dikimden önce yalnız fosfat ve potasyumlu gübre uygulanır.Azotlu gübreleme yapılmaz. Verilecek gübre miktarı dikim öncesi 10-50 kg./dekar triple süper fosfat ile 10-40 kg./dekar potasyum sülfat,dikim sonrası 10-30 kg/dekar triple süper fosfat ile 15-45 kg /dekar potasyum sülfat arasında değişmektedir.

Fidanların birinci yaşından başlayarak ağacın her yaşı için 100 gr/ağaç hesabıyla toprak ph.ına göre amonyak nitrat veya amonyum sülfat verilir.

8.Hasat:

Cevizin yeşil kabuğunun 1/3.ü çatladığında hasada başlanılabilir.İç ceviz ve yeşil kabuğun olgunlaştığı dönem olarak kabul edilen derim safhasının hemen ardından meyvelerin toplanması,yeşil kabuktan ayrılması ve kurutma işleminin başlatılması gerekmektedir.Eğer meyve derim edildikten sonra bahçeden toplanmayacaksa,ağaç üzerinde bırakılması iç ceviz açısından çok daha sağlıklıdır.

Cevizde hasat ,ilkim şartlarına bağlı olarak Ağustos.ta başlar Ekim ayının sonuna kadar devam eder.Hasat zamanı çeşitlere göre değişmekte olup,taze tüketim için erken hasat edilir.

Hasat öncesi ağaçlar mutlaka sulanmalı ve hasata sabah veya akşamüstü serin saatlerde başlanılmalıdır. Uygun hasat dallarda silkeleme şeklinde yapılmalı sırık vb. ağaca zarar verecek herhangi bir araç kullanılmamalıdır. Hasat edilen meyveler yeşil kabuktan temizlendikten sonra ,ceviz ağacının gölgesinde veya doğrudan güneş almayan gölgelik , havadar ve rutubetsiz yerlerde örtüler üzerine 15-20 cm. kalınlığında serilerek kurutulmalıdır.

İç ceviz olarak pazarlanacak cevizlerde ise hasat işleminin ardından kırma işlemi gerçekleşmektedir.Piyasada iç oranı  yüksek olan ceviz fiyatlarının daha cazip olması cevizlerin bütün halinde çıkarılmasının önemini arttırmaktır.İç cevizin bütün olarak çıkmasına olanak sağlamak için yapılacak en önemli uygulama kırılmadan önce ceviz neminin yükseltilmesi olacaktır.Nemi yükseltilen ceviz kabuğundan hem kolay hem de bir bütün olarak çıkacaktır.

 

Tohumluk olarak seçilen kabuklu cevizler,üzerini örten yeşil kabuğun %80.ini çatladıktan sonra hasat edilmelidir.

9.hastalık ve Zararlılar

Cevizlerde görülen en önemli hastalık ceviz antraknozudur ( gnomonia leptostyla). Ağacın yaprakçık,meyve,genç sürgün ve yaprak saplarında görülen bu hastalıktan dolayı ağaç yaz ortalarında kenarları kurumuş,kıvrılmış ölü yapraklarla kaplanır ve bu yapraklar daha sonra dökülür.Meyve kabuğundan meyvelere geçebilen bu hastalık meyvede küçük noktalar veya daha büyük kara lekeler halinde görülür.Hastalığın her yıl görüldüğü yerlerde Bordo Bulamacı ( göz taşı) veya diğer hazır bakırlı preparatlarla ağacın bütün gövde ve dalları iyice ilaçlanmalıdır.

Cevizde en önemli zararlılardan biri ceviz iç kurdudur( cydia pomonella). Kurdun lavları meyveye zarara verir. Meyve içinde bir aydan fazla süre beslenen iç kurdu ,sonuçta meyvelerin dökülmesine neden olur.Mücadele için Azinphos .methyl , Carbaryl veya Phosalone suya karıştırılarak uygulanır.Kimyasal mücadele haziran ayı içinde,ceviz meyveleri erik büyüklüğüne geldiğinde yapılmalıdır.

10.Depolama

Türkiye.de ceviz daha çok kuru olarak tüketilmektedir.Cevizler yeşil kabuklardan temizlendikten sonra yıkanmakta,38ºC ve 48ºC.de özel yapılmış fırınlarda kurutularak da depolanabilmektedir.Kuru cevizin ilkim koşullarına bağlı olarak her zaman bir yıla kadar muhafaza edilmesi mümkün olabilir.

Taze olan cevizlerin 4ºC-6ºC.lik soğuk hava depolarında 6 aya kadar muhafaza edilebilmesi mümkündür.Ancak 6 aydan sonra iç ceviz renginde kararma ve tadında acıma oluşmaktadır.

Ceviz üretiminin yoğun olarak yapıldığı bölgelerdeki üreticiler,ürünü özellikle kendi depolarında seyrek örgülü çuvallarda muhafaza etmektedirler.Üreticiler ürünlerini,bahçede toptan veya yerel pazarlarda perakende olarak pazarlanmaktadırlar.

F.SEKTÖRDEKİ MEVCUT DURUM,SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Bugüne kadar ceviz üretiminin geliştirilmesi için yapılan birçok projeden, ülkemizde ceviz yetiştiriciliğinde yeterli ulusal politikalar oluşturulamadığı için, istenilen sonuçlar alınamamıştır.

Türkiye’deki ceviz yetiştiriciliğinde yaygın olarak kullanılan çeşitlerin değişik ekolojik koşullara adaptasyon yetenekleri tam olarak saptanmış değildir.

Adaptasyon çalışmaları yapılmadan dağıtılan yüz binlerce fidanların birçoğu daha ilk yıllarında veya ileriki yıllarda özellikle ilkbahar geç donları ile sonbahar erken donlarından zarar görmektedirler.Sulama,gübreleme, budama, hastalık ve zararlılara karşı mücadele, derim ve derim sonrası gibi konulardaki bilgi eksikliği ve uygulamaların ihmal edilmesi günümüzde çok ciddi sorunların yaşanmasına neden olmaktadır.

Yeteri sayıda kapama ceviz bahçelerinin olmaması, çöğürlerin çok sık dikilmesi, fidancılık yapılan arazilerin çoğunun sert rüzgarlara açık kalması ile fidanlarda oluşan şekil bozukluğu,fidanların söküm aşamasında köklerinin zarar görmesi ve yeterli miktarda saçak kök kalmaması da ceviz üretimini olumsuz etkilemektedir.

Ceviz yetiştiriciliğinde yaşanılan diğer sorunlardan bir tanesi de hasat ve hasat sonu işlemleridir.Hasat zamanı meyve kalite kaybına neden olan önemli gecikmeler yaşanmaktadır. İç cevizin yeşil kabuğa oranla daha önce olgunlaşmasına rağmen, dış kabuğun kolay ayrılmasını isteyen yetiştiricilerin yeşil kabuk olgunlaşıncaya kadar hasatı geciktirmeleri iç cevizin önemli oranda kalite kaybına uğramasına neden olmaktadır.

Var olan ve yapılması gereken araştırmaların bir envanteri çıkarılamamakta, çeşitli konularda bilgi tekrarı oluşmaktadır.Araştırma enstitülerinde ceviz konusunda çalışan araştırıcı sayısı sınırlı olması ve yetişmiş personel yetersizliği de bilgi birikiminin oluşmasını etkilemektedir.

Ceviz işletmelerin birçoğu ticari işletme özelliğine sahip değildir.Bu yapısal durum üretim ve pazarlama konularında bir takım sorunlara neden olmaktadır.

Standart ve sertifikalı fidan üretimi yeterli değildir.Birçok yeni tesis bahçe yöreye uygun olmayan ya da hastalıklı fidanlarla kurulmakta,bu da verimi ve dolayısı ile işletme gelirini düşürmektedir.Tüm diğer bahçe ürünlerinde olduğu gibi,cevizin de bölgesel anlamda yoğun yetiştiriciliğinin yapılabilmesi için, yapısal ve kurumsal sorunların giderilmesi gerekmektedir.

İhracatı engelleyen faktörlerden birisi de Türkiye ceviz standardı ile ABD ceviz standardı arasında önemli sayılabilecek farklılıklardır.TSE standartlarına göre yuvarlak ve oval ekstra meyve grubuna giren ceviz ABD standartlarına göre küçük meyve grubuna girmektedir.ABD.nin dünya pazarına Türkiye.den çok önce girmiş olması ve pazarda tanınması farklı standartlara sahip olan Türk cevizlerinin rekabet şansını azaltmaktadır.Bu nedenle Türk cevizinin ABD cevizine bir alternatif olarak değil de ,farklı bir ceviz çeşidi olarak tanıtım ve pazarlamasının yapılması ve kaliteli  Türk ceviz için talep yaratılması gereklidir.

TSE 1275 ABD Ekstrada (Yuvarlak için): 27mm veya daha büyük 38.1 mm..den büyük olanlar çok iri Ekstrada (Ovaller için):27 mm veya daha büyük 31.9-38.1 mm arasında olanlar iri 1.sınıf (yuvarlak ve ovaller için):24 mm ve daha  yukarı 29.1-31.8 mm. arasında olanlar orta 2.sınıf (yuvarlak ve ovaller için):24 mm. ve daha yukarı 23.9-29,0 mm arasında olanla küçük Kalite ve verimin arttırılması için ceviz sadece orman ağacı olarak değerlendirilmemeli,diğer meyvelerde olduğu gibi ceviz kapama bahçeleri kurulmalı,ceviz ormanları oluşturulmalıdır.yalnız çiftçiler tarafından değil;kamu kuruluşları ile işbirliği yapılarak tahsis yoluyla ceviz bahçeleri yapılmalıdır.Amaca uygun tohum ve anaç damızlıklarının kurulması ve kullanılması ,ceviz üretiminde artış sağlamak için ağaç sayısı ve kapama ceviz bahçelerinin sayısını artırmak gereklidir.

Kullanılan kimyasallar ekolojik dengenin bozulmasına neden olduğu gibi üründe de kalıntılar oluşturmakta, bu durum hem insan sağlığı açısından ,hem de dış ticarette standartları sağlamadığından sorun oluşturmaktadır.Bu nedenle son yıllarda özellikle ülkemizde önemli bir konuma yükselen organik tarım modelinin ceviz üretiminde de yaygınlaştırılması gerekmektedir.

Ceviz pazarlamasında sadece yurtiçi tüketimin dikkate alınması da ihracatı olumsuz etkilemektedir. Pazarlama birlikleri kurularak ,yurtdışı pazarlama kolaylaştırılmalıdır.Ayrıca üretici birlikleri kurulmalı ve üretici özendirilmelidir.

 

YARARLANILAN KAYNAKLAR

• .Ceviz Yetiştiriciliğinin Genel Prensipleri. ,Yavuz Serhatoğlu

• .Türkiye Ceviz Yetiştiriciliğine Genel Bakış. Prof.Dr.Yaşar Akça

Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü

• Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Araştırma Raporları

• Linkler

¤ www.die.gov.tr (Devlet İstatistik Enstitüsü)

¤ www.fao.org ( Food and Agriculture Organization of The United Natios)

¤ www.walnut.org (The Walnut Marketing Board)

¤ www.tarim.gov.tr (Tarım ve Köyişleri Bakanlığı)